Dit jaar ging er voor mij een lang gekoesterde wens in vervulling: een vulkaanuitbarsting op IJsland fotograferen. Een week lang heb ik de Fagradalsfjall vulkaan op het Reykjanes schiereiland kunnen fotograferen. Vandaag is de eruptie van deze vulkaan officieel als ‘voorbij’ verklaard. Een mooi moment om terug te blikken op mijn reis naar IJsland in 2021.
Iedereen die mij kent weet dat ik een grote voorliefde heb voor het Noorden, met IJsland als onbetwiste hors catégorie. Met vier lange reizen heb ik al veel van het land gezien, in zomer, herfst én winter. Elke reis hoopte ik stilletjes op een vulkaanuitbarsting; liefst een subtiele benaderbare eruptie. Het gebeurde niet. De vulkaanuitbarstingen van Eyjafjallajökull in 2010 en Holuhraun in 2014 waren respectievelijk te explosief en onbenaderbaar.
Fagradalsfjall, 19 maart 2021
De gedroomde vulkaanuitbarsting diende zich aan op 19 maart 2021. Na vele maanden met aardbevingen stroomde er plots lava uit de Fagradalsfjall (vrij vertaald ‘mooie vallei berg’) op het Reykjanes schiereiland in het zuiden van IJsland. Het duurde slechts enkele uren voor de eerste beelden van de vulkaan tot mij kwamen, dankzij de Instagram-verhalen van Chris Burkard, die op dat moment in IJsland was.
Het opportunistische gevoel dat zich op dat moment van mij meester maakte moest al snel weer wijken voor de realiteit: we zaten midden in de voorbereidingen voor onze verhuizing naar Rīga, Letland. Lieske was een maand eerder afgereisd en ik zou haar vermoedelijk in april met Ala achterna komen. Tot die tijd kon ik geen kant op.
Wat volgde waren dagen vol frustratie. Mijn instagram-feed vulde zich langzaam met de meest fantastische ervaringen van collega fotografen die de kans wél konden grijpen. Het bleek ook nog eens de perfecte uitbarsting: kleinschalig, makkelijk te voet bereiken en benaderbaar tot op enkele (tientallen) meters. Jammer. Na enkele weken wist ik de onmogelijke wens uit mijn hoofd te zetten en accepteerde ik dat ik deze eruptie waarschijnlijk aan me voorbij moest laten gaan.
Rīga, 28 april 2021
Een kleine anderhalve week na onze verhuizing naar Rīga was er weer enige rust in ons huishouden en in mijn hoofd. De Fagradalsfjall vulkaanuitbarsting in IJsland was ondertussen onverminderd door gegaan. Het trok aan me. Zou het dan toch kunnen? Ik dook mijn computer in en zocht uit welke mogelijkheden er waren om naar IJsland af te reizen. Normaliter zou dat heel eenvoudig zijn geweest, maar door alle COVID-19 maatregelen was het dit keer wat ingewikkelder. Slechts enkele uren later had ik mijn tickets geboekt: een rechtstreekse vlucht van Rīga naar Reykjavik op 1 mei. Daar zou ik vervolgens – tussen twee negatieve testen in – nog vijf dagen in hotel quarantaine moeten alvorens ik kon afreizen naar de vulkaan. Wie niet waagt, die niet wint. Dat was het motto van deze hele reis.
Daar stond ik dan op het vliegveld van Rīga. Negatieve PCR-test? Vlucht niet geannuleerd? Vulkaan nog actief? Check! Alles op orde, zou je denken, maar nieuwe inreisbeperkingen in IJsland maakten de reis opnieuw spannend. Door de oplopende besmettingscijfers in Nederland had IJsland namelijk besloten de grenzen per direct te sluiten voor reizigers uit Nederland. Opgelucht nam ik plaats op mijn stoel, in het vliegtuig; deze horde was in ieder geval genomen.
Keflavik, 1 mei 2021
Tijdens de afdaling naar het vliegveld van Keflavik kon ik al een eerste glimp van de vulkaan opvangen. Toen viel me voor het eerst op hoe klein de uitbarsting was.
Uiteindelijk kwam ik – als reiziger uit Rīga – zonder problemen de douane door. Na weer een PCR-test stapte ik in een taxi naar mijn hotel. De taxi chauffeur vertelde me dat de vulkaan sinds de avond ervoor vreemd gedrag vertoonde: de continue lavastroom was plots gestopt en na een halve dag van inactiviteit was de vulkaan elke vijf tot tien minuten lava hoog de lucht in aan het spuwen. Wat dit betekende wist niemand, maar het was allerminst zeker of de activiteit nog lang aan zou houden.
In het hotel duurde het nog even voor mijn kamer gereed was. In de lobby hing een grote televisie waar de livestream van de vulkaanuitbarsting getoond werd. De receptioniste vertelde me een soortgelijk verhaal als de taxichauffeur en wees vol enthousiasme naar de televisie toen daar weer een nieuwe uitbarsting te zien was.
De quarantaine zelf was geen probleem, maar de aanwezigheid van de livestream van de vulkaan zorgde voor continue FOMO (Fear Of Missing Out). Elke ochtend zette ik direct de televisie aan om te zien of de vulkaan nog actief was. Soms duurde het wel tien zenuwslopende minuten voor er weer activiteit te zien was.
Pas op de zesde dag vanaf aankomst kon ik een tweede PCR-test doen om – bij negatief resultaat – uit quarantaine te mogen. Ik vulde de week met werk, thuisbezorgd maaltijden en fysieke oefeningen. Ik prees me gelukkig met een kamer met balkon, met uitzicht op zee, waarvandaan ik ook de aswolk van de vulkaan boven de nabije gebouwen kon zien uitstijgen.
De zesde dag mocht ik naar het testcentrum, een kilometer of vijf verderop. Een taxi was een optie geweest, maar na vijf volle dagen quarantaine was een lange wandeling een stuk aantrekkelijker. Het resultaat van de test kon ik “in de loop van de middag” verwachten. Ik reserveerde alvast een huurauto op het vliegveld, die ik tot uiterlijk 18:00u kon ophalen en vulde de middag met duimen draaien.
Fagradalsfjall, 7 mei 2021
Om 17:00u kwam eindelijk het verlossende antwoord: mijn tweede test was negatief. Ik haastte me naar het vliegveld om mijn auto op te halen en reed – via een supermarkt – meteen naar de parkeerplaats voor de wandelroute naar de Fagradalsfjall vulkaan. Rond 19:00u begon ik daar aan de vier kilometer lange wandeling omhoog. Wat volgde waren de meest bijzondere 12 uur uit mijn leven als fotograaf.
De route omhoog ging over een inmiddels aardig uitgesleten wandelpad, slechts op enkele steile stukken kwamen mijn wandelstokken goed van pas. Onderweg zorgde het gebulder van de vulkaanuitbarsting voor een groeiende anticipatie en voorpret. Na een ruim half uur had ik voor het eerst zich op de vulkaan; ik zou nog veel dichterbij komen, maar was nu al zo onder de indruk van wat ik zag. Ik vervolgde mijn route naar de heuvel die het beste uitzicht op de vulkaankrater gaf. Hemelsbreed was de afstand tot de krater nog slechts 200 meter.
Nog altijd diep onder de indruk begon ik de eerste beelden te schieten. Het waren de omstandigheden waar ik van gedroomd had: droog, maar met donkere, dramatische luchten zoals ik ze het liefste zie. Het kon niet beter.
Een vulkaan roept de logische associatie op met extreme hitte en het is dan ook logisch om aan te nemen dat het hier ook bijzonder warm was. Integendeel. De temperatuur schommelde rond het vriespunt en de stevige wind maakte het verraderlijk koud. Behalve tijdens de explosieve uitbarstingen: op die momenten kon ik me steeds kort opwarmen aan de stralingswarmte. Zelfs op ruim 200 meter afstand was de warmte van de lava zo sterk als dat van een kampvuur waar je nét iets te dicht op staat. Maar zodra de laatste lava was neergedaald nam de vrieskou het meteen weer over.
Gaandeweg de avond werd het langzaam donkerder en kon ik ook nachtelijke beelden schieten; iets dat – door de langer wordende dagen – over een ruime week al niet meer mogelijk zou zijn. Nu ik hier eenmaal was wilde ik geen moment en mogelijkheid onbenut laten. Als de vulkaan er deze avond mee zou stoppen had ik er in ieder geval het maximale uitgehaald.
Het was inmiddels ver na middernacht. Waar ik eerder op de avond nog vergezeld werd door honderden andere toeschouwers, was er nu nog slechts een handjevol mensen over op de berg. De vrijwilligers van de IJslandse Search and Rescue dienst (SAR) waren – zoals elke dag – al rond 23:00u vertrokken.
Onder de mensen op de heuvel was een dame in een rode jurk die zichzelf probeerde te portretteren voor de uitbarstende vulkaan. Keer op keer ontdeed ze zich van haar warme jas en trotseerde ze de vrieskou en venijnige wind; op zoek naar het perfecte plaatje. Het gaf mij de kans om dit mystieke beeld te creëren.
Langzaam werd het weer licht. Ik zag dat aan de horizon inmiddels een flinterdun strookje heldere hemel ontstond. Met behulp van de app PhotoPills zocht ik uit waar de zon weer tevoorschijn zou komen en of ik dat kon combineren met de uitbarstende vulkaan. Het was even puzzelen; ik moest zien te voorkomen dat een heuvel in de achtergrond de zon zou blokkeren. Ik manoeuvreerde me op het moeilijke terrein naar de juiste plek en wachtte daar rustig af. Om 04:52u greep ik de kans om de zonsopkomst én de vulkaanuitbarsting in één beeld te vervangen. Bij de volgende uitbarsting, enkele minuten later, was de zon alweer deels verscholen achter de wolken. Ik realiseerde me al snel dat ik – zo’n tien uur na aankomst op de berg – een uniek beeld geschoten had.
De wetenschap dat ik deze beelden op zak had gaf me de rust die ik nodig had om andere, aanvullende beelden te schieten. Achteraf hebben die eerste afwijkende beelden aan de basis gestaan van de vele complementaire foto’s die ik later die week nog zou maken.
Fagradalsfjall, 15 mei 2021
Ik had bewust een one-way ticket geboekt, om alle vrijheid te hebben en bijvoorbeeld de weersomstandigheden af te kunnen wachten. Na een paar dagen achtereen de vulkaan bezocht te hebben, besloot ik op 15 mei terug te vliegen.
Oorspronkelijk had ik me voorgenomen om gedurende de week die ik had ook nog wat rond te rijden in IJsland. Dat beperkte zich uiteindelijk tot de enige ochtend dat de route naar de vulkaan vanwege asregens was afgesloten. Iedere dag ging ik één of enkele keren omhoog en genoot ik alsof het de eerste keer was.
Gedurende die week heb ik de vulkaanuitbarsting nog in veel verschillende omstandigheden kunnen fotograferen (waaronder ook regen en sneeuw), heb ik vaak met de drone kunnen vliegen en heb ik marshmallows gebakken boven stromende lava. Het kon niet op.
Pas na terugkeer ben ik gaan beseffen hoeveel geluk ik heb gehad. Met lavafonteinen tot wel 400 meter was dit de meest spectaculaire fase van de eruptie en de weersomstandigheden waren een week lang nagenoeg perfect geweest. Natuurlijk had ik ook graag die eerste dagen en weken vast willen leggen, of de enorme lava golven die later nog te zien waren. Maar als ik een week zou moeten kiezen, dan was dit dé week.
Fagradalsfjall, 19 december 2021
Vandaag zijn er drie maanden verstreken sinds er voor het laatst vulkanische activiteit is waargenomen bij de Fagradalsfjall vulkaan. Het is de termijn die het IJslands meteorologische bureau aanhoudt om een eruptie als ‘voorbij’ te verklaren.
Het is onduidelijk of dat ook daadwerkelijk het geval is; de grond rond Fagradalsfjall en nabijgelegen Keilir trilt nog met grote regelmaat. Het zou dus kunnen dat deze vulkaanuitbarsting binnen afzienbare tijd een vervolg krijgt. Tot die tijd: rust zacht, Fagradalsfjall.
Bekijk hier de complete fotoserie van de Fagradalsfjall vulkaanuitbarsting op IJsland.